Arnhem is een stad en gemeente in Nederland. Het is de hoofdstad van de provincie Gelderland. De gemeente Arnhem heeft 152.506 inwoners per 31 maart 2015 (bron: CBS). De gemeente Arnhem omvat naast de gelijknamige stad verder de dorpen Schaarsbergen en Elden, de buurtschappen De Praets en 't Vlot, een deel van de buurtschap Terlet en een klein deel van de buurtschap Deelen. Arnhem maakt deel uit van de Stadsregio Arnhem Nijmegen (plusregio), een conurbatie met ruim 738.700 inwoners. Arnhem ligt aan de rivier de Nederrijn en de Sint-Jansbeek, waaraan de stad zich heeft ontwikkeld. De stad ligt zowel ten noorden als ten zuiden van de Rijn. Vooral het zuidelijke stadsdeel heeft zich na de Tweede Wereldoorlog voortvarend ontwikkeld. Door de ligging van Arnhem op routes tussen West-, Oost-, Noord- en Zuid-Nederland en dichtbij Duitsland, heeft de stad zich kunnen ontwikkelen als handelsstad. In de stad komen zes belangrijke wegen samen, vormt het station Arnhem Centraal een belangrijk spoorwegknooppunt in alle richtingen en is dit het belangrijkste Nederlandse station voor de verbindingen met Duitsland. Arnhem is tegenwoordig voornamelijk een diensten- en ambtenarenstad. Arnhem is zittingsplaats van de rechtbank Gelderland, het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en de landelijke militaire kamer. In Arnhem-Noord is hoofdbureau van de nationale politieregio Oost-Nederland gevestigd. Aan de Velperweg zit één van de hoofdkantoren van de ING Bank.

Etymologie De naam Arnhem zou afgeleid zijn van Arn of Aro - van het Germaanse arnu (arend) - en heem (thuis). De naam Arneym wordt voor het eerst genoemd in 893 in een goederenregister van de abdij Prüm. Eerder, rond 814, werd al een schriftelijke vermelding gemaakt van Meginhardeswich; dit is het huidige Meijnerswijk in Arnhem-Zuid. Het werd in 847 geplunderd door de Vikingen. In de Arnhemse tongval heet de stad Èrnem. Het Arnhemse dialect (Ernems) wijkt sterk af van andere Zuid-Gelderse dialecten door de Haagse invloeden: in de tweede helft van de 18e eeuw trokken rijke Hagenaars naar buitenhuizen in de bossen rondom Arnhem. Het Haagse accent werd door de lokale Arnhemse bevolking overgenomen omdat dit accent status verschafte. Het accent wordt heden ten dage nog voornamelijk in de volkswijken als 't Broek, de Geitenkamp en Klarendal (uitspraak klèrendoal) gesproken. Arnhem heeft ook enkele bijnamen. Zo werd de stad in de 2e helft van de 19e eeuw het 'Haagje van het Oosten' genoemd; in Arnhem vestigden zich net als in Den Haag in die periode veel oud-Indiëgangers. Vooral in Indië rijk geworden handelaren, oud-officieren en suiker- en tabaksplanters bouwden huizen langs de Velperweg, Utrechtse en Amsterdamseweg. De middenstand en het culturele leven floreerden door hun komst. Arnhem werd daardoor een stad met elitaire uitstraling. Arnhem aan de Rijn, met op de achtergrond de groene bossen, was een geliefd thema van schilders. Ook kent Arnhem veel parken die de stad nog groener maken. Dit leverde Arnhem de naam 'Groene stad aan de Rijn' (vanaf de 17e eeuw) of 'Parkstad' (vanaf de 19e eeuw) op. In 2008 riep de jury van Entente Florale Arnhem uit tot de 'Groenste stad van Nederland'. In 2009 werd Arnhem tevens 'Groenste stad van Europa'. De Duitse naam van Arnhem is Arnheim en zo staat de stad vaak in Duitsland op de bewegwijzering aangegeven; naast Arnheim komt echter ook Arnhem voor.

Dialect Het traditionele dialect van de stad, het Arnhems, is een Zuid-Gelders dialect dat zeer veel overeenkomsten vertoont met het Nijmeegs. Over de huidige toestand van dit dialect zijn geen gegevens voorhanden. Medio 20e eeuw werd het in bepaalde delen van de stad nog wel gesproken.

Geschiedenis Hoewel de vroege sporen van nederzettingen getoond hebben dat de vroege Arnhemmers zijn afgedaald uit de hoger gelegen bossen, is Arnhem oorspronkelijk niet gebouwd op de oevers van de Rijn, maar op het hoger gelegen deel langs de Sint-Jansbeek. Arnhem ontstond op de plek waar de weg tussen Nijmegen en Utrecht/Zutphen zich splitste. Zeven sprengbeken voorzagen de stad van water en pas toen de loop van de Rijn in 1530 door de Arnhemmers verlegd werd kwam Arnhem aan de rivier te liggen. De nederzetting kreeg op 13 juli 1233 stadsrechten van graaf Otto II van Gelre, de graaf van Zutphen. Arnhem had in de 13e eeuw 2000 tot 3000 inwoners, die binnen de vestingwallen van de huidige binnenstad woonden. Hoewel Arnhem al voor de stadsrechtsverlening een vorm van verdediging had, groeide deze in 1291 uit tot stadsmuur, die in 1505, 1519 en 1533 werd uitgebreid om ten slotte in de 19e eeuw te worden afgebroken. De stad Arnhem was daarmee de eerste vestingstad van het Koninkrijk die haar muren mocht slechten.

Al in 1543 was Arnhem de belangrijkste stad in Gelre door de vestiging van het gerecht en de rekenkamer. Meer officieel werd de stad in 1579 het eerst de Gelderse hoofdstad, toen ze zich als hoofdstad van het Kwartier van Veluwe in het Hertogdom Gelre bij de Unie van Utrecht voegde. In 1585 voegde Arnhem zich, als hoofdstad van het gewest Gelre, bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Eind november 1813 vonden er in en nabij Arnhem zware gevechten plaats tussen de Franse bezettingsmacht en Pruisische troepen, ondersteund door Russische Kozakken. 1817 werd het de hoofdstad van de provincie Gelderland in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Tijdens de 2e helft van de 19e eeuw groeide Arnhem sterk en was het de snelst groeiende stad van het land. Ook in de vorige eeuw 20e eeuw is Arnhem sterk uitgebreid. Voor de 21e eeuw heeft het stadsbestuur ook diverse grootse stedenbouwkundige plannen, met name voor het naoorlogse wederopbouwgebied in de zuidelijke binnenstad (Rijnboogplan). Een nieuw centraal station en de herinrichting van de omgeving met woon-/winkel-/werk- en ontspanningsfuncties zal medio najaar 2015 gereed zijn.